به گزارش خبرگزاری حوزه، کتاب «آداب معاشرت» به قلم آقایان «سید محمد مقدس نیا» و «محمد مهدی محمدی» به ابعاد مختلف معاشرت در موضوعات گوناگون پرداخته است که در شماره های مختلف تقدیم نگاه شما خوبان خواهد شد.

* انگیزه های خشم و روش های درمان آن

بـرای مـهـار خـشـم و درمـان آن، باید انگیزه هایی را که موجب پیدایش خشم می شود، بشناسیم.

عـلل و عـوامـلی کـه ممکن است، زمینه ساز خشم شوند یا آن را تشدید می کنند بسیارند، ولی می توان آنها را به دو گروه کلّی تقسیم کرد:

۱ ـ عـوامـل درونـی کـه ریـشـه آنـها به خود شخص برمی گردد و از درون وجود او سرچشمه می گیرد؛ مانند کبر، عجب، حرص، حسد، شوخیهای رکیک و ...

۲ ـ عوامل بیرونی که از خارج موجب انگیزش خشم انسان می شود.

عـوامـل درونـی را بـایـد بـا خـودسـازی و تـزکـیـه نـفـس ریـشـه کـن سـاخـت؛ ولی عـوامـل خـارجـی را چـون هـم گـسـتـرده انـد و هـم در اخـتـیـار مـا نـیـسـتـنـد، کـمـتـر مـی تـوان کنترل کرد. با وجود این، انسان بایستی اراده خود را طوری تقویت کند و بر غریزه خشم خویش طـوری مـسـلّط شـود کـه ایـن غـریـزه در چـنـیـن مـواقـعـی تـابـع عقل و اراده او شود، نه حاکم بر آن.

آنچه ذکر شد، مربوط به ریشه کن سازی اسباب و عللی است که خشم را بر می انگیزد و موجب بـروز آن مـی گـردد، لیـکـن بـایـد دیـد، اگـر بـا رعـایـت مـسـائل فـوق، بـاز هـم نـیروی غضب تهییج شد و آتش خشم زبانه کشید، چه باید کرد؟ در این خـصـوص دسـتـورات جـزئی تـری از اولیـای بـزرگوار اسلام رسیده که برخی را یادآور می شویم :

۱ ـ یـادآوری فـضـیـلت کـظـم غـیـظ، عـفـو و بـردبـاری و نـیـز پـاداش عـظـیـمـی کـه خـدای مـتـعال برای دارندگان این صفات تعیین کرده، از جمله اینکه پیامبر اکرم صلی اللّه علیه وآله وسلّم فرمود:

(مَنْ کَفَّ غَضَبَهُ کَفَّ اللّهُ عَنْهُ عَذابَهُ) (۲۴۳) آن که خشم خود را باز دارد، خداوند عذاب خود را از ا و بازخواهد داشت.

۲ ـ یـادآوری عـظـمـت عـذاب الهـی، گـستردگی قدرت و حاکمیّت او و اینکه توانایی انسان بر کـسـی کـه مـورد خـشـم او قـرار گـرفـتـه، در بـرابـر قـدرت لایزال خداوند نسبی و ناچیز است و نیاز او به عفو و اغماض الهی به مراتب بیشتر از نیاز مردم به عفو اوست. در این باره امام صادق علیه السلام چنین فرمود:

(اِنَّ فـِی التَّوْراةِ مـَکـْتـُوبـاً یـَا ابـْنَ ادَمَ، اذْکـُرْنـی حـیـنَ تـَغـْضـَبُ، اَذْکـُرْکَ عـِنـْدَ غـَضـَبـی ...)(۲۴۴)

در تورات نوشته شده : ای فرزند آدم، مرا به هنگام خشم خویش به یادآور تا تو را به هنگام خشم خود یاد آورم.

۳ ـ پـنـاه بـردن بـه خـدا از شـرّ شیطان و وسوسه های او، به اینکه بگوید: (اَعُوذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّیـْطـانِ الرَّجـیـمِ) و ایـن دسـتـوری اسـت کـه گـاهـی رسول خدا صلی اللّه علیه واله به افراد خشمگین می فرمود. (۲۴۵)

۴ ـ وضـو گـرفتن یا غسل کردن با آب سرد نیز در فرو نشاندن آتش خشم مؤثر است. پیامبر اکرم (ص) فرمود:

(اِذا غَضِبَ اَحَدُکُمْ فَلْیَتَوَضَّاءْ بِالْماءِ الْبارِدِ، فَاِنَّ الْغَضَبَ مِنَ النّارِ) (۲۴۶) هرگاه یکی از شما را خشم فرا گرفت، با آب سرد وضو بگیرد، زیرا خشم از آتش است.

۵ ـ سکوت و آرامش نیز در پیشگیری از خشم مؤثر است.

علی علیه السلام فرمود:

(وَ داوُوا الْغَضَبَ بِالصَّمْتِ) (۲۴۷) خشم را با سکوت درمان کنید.

۶ ـ تـغـیـیـر وضـعیت از حالت ایستاده به نشسته یا بر عکس نیز در برخی از روایات توصیه شده است.

امام باقر علیه السلام فرمود:

(اَیُّمـا رَجـُلٍ غـَضـِبَ وَ هـُوَ قائمٌ فَلْیَجْلِسْ، فَاِنَّهُ سَیَذْهَبُ عَنْهُ رِجْزُ الشَّیْطانِ وَ اِنْ کانَ جالِساً فَلْیَقُمْ) (۲۴۸)

هر که در حال ایستاده خشمگین شد، زود بنشیند، با این کار، وسوسه شیطان از بین می رود و نیز اگر نشسته است، زود برخیزد.

پی نوشت ها:

۲۴۳- محجة البیضا، ج ۵، ص ۳۰۸ .

۲۴۴- کافی، ج ۲، ص ۳۰۴ .

۲۴۵- محجة البیضا، ج ۵، ص ۳۰۴ .

۲۴۶- همان، ص ۳۰۷ .

۲۴۷- شرح غررالحکم، ج ۴، ص ۲۴ .

۲۴۸- بحارالانوار، ج ۷۳، ص ۲۶۴ .